ජනකතා හා ඉතිහාසය

මට බැන්නේය,ගැසුවේය ,මා පැරදවිය ,මාගේ දේ පැහැරගත්තේය. කියා ක්‍රෝධය සිත බැඳ ගැනීමෙන් වෛරය නො සන්සිඳේ .

ඓතිහාසික දෙල්ගමුව රජමහා විහාරය සබරගමුවේ ඇති අතිශය වැදගත් බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයකි කෝට්ටේ යුගය වන විටත මෙම විහාරස්ථානය ඉතා දියුණු තත්වයක පැවති හෙයින් මෙහි ඉතිහාසය කෝට්ටේ යුගයෙන් එහාටද දිවයතත් විහාරය පිළිබඳව ලිඛිත සාධක දක්නට ලැබෙන්නේ සීතාවක යුගයේ සිටය එම යුගයේදී දළඳා වහන්සේ ආරක්ෂාව සඳහා මෙම විහාරස්ථානයේ සඟවා තබා ඇත එම යුගයේ ලියවුනයි සලකනු ලබන රාජාවලියේත් සුළු රාජාවලියේත් දෙල්ගමු විහාරය සපරගමු විහාරය යන නමින් හඳුන්වා ඇත මහාවංශයේ ලබුජගාම විහාරය නමින් සඳහන් කර ඇත්තේ මෙම විහාරය වේ දෙල්ගමුව විහාරයේ ඓතිහාසික තත්වය පිළිබඳව කරුණු දත හැක්කේ දැන් දැන් අභාවයට යමින් පවත්නා ජනප්‍රවාද සාහිත්‍ය හා ඓතිහාසික ග්‍රන්ථ මෙන්ම සමන් දේවාලයේ පැරණි ලේකම් මිටි හා තුඩ පත් ආදියෙන් පමණි මෙම විහාරය පිහිටා ඇත්තේ දෙල්ගමුව වෙල්යාය කෙලවරේහි සකස් කොට ගොඩ නංවන ලද තරමක් උස් බිම් කඩකයඑසේම මෙම විහාරය ගිණිකොනට වන්නට කුරු ගඟ අසල පුරාතනයේ මල්වත්ත ඕවිට යන නමින් හැඳින්වුණු බිම් කඩක් විය එය දළඳා වහන්සේට එකල මල් සැපයු රාජකීය මල්වත්ත පිහිටි ස්ථානය යයි සැලකේ ශ්‍රී පාදයට මග අනාවරණය කල කොටා සිටියේද මේ මල් වත්තේ බව ජනප්‍රවාදයේ එයි ඒ අසල දකුණට වන්නට ඇති බඩහැල්ගොඩ නම් ගම්මානය අද ද හදුන්වන්නේ මල්වත්ත ඕවිට යන නමිනි

විහාර ඉදිරියේ ඇති දෙල්ගමු වෙල්යාය මැද කිසියම් සංකේතයක් හෝ සලකුණක් හඟවන ගල් ටැඹක් ඇති අතර විහාරය සතර පැත්තේම දිසාවන්හි මෙවැනි තවත් ගල් ටැම් තුනක් තිබී ඇත සීතාවක රජු විසින් දෙල්ගමුව ඇතුළු ගම් කීපයක්ම දළඳා වහන්සේට පිදු බව සැලකෙන සෙල් ලිපියක් ගම් ප්‍රධානීන් කිහිප දෙනෙකු එකතු වී තම ඉඩම් විහාරයට හිමි වේවි යයි බියෙන් විහාර භුමියේ ඇති පැරණි ළිඳක් තුලට දමා වැසූ බවට මුඛ පරම්පරාවේ ඇත පසුගිය කාලයක මෙම විහාර භුමියේ පතල් කැණීම් වලදී ඒවායේ තිබී පුරාතන කහවනු කිහිපයක්ද හමු වී ඇති ඇත ඒවා උදුපියලිය කොලයේ ප්‍රමාණයේ ඒවායේ සිට සත පනහ ප්‍රමාණයේ දක්වා විශාල විය ඒවායේ එක පැත්තක පංචායුදය තිබු අතර අනික පැත්තේ බහිරව රුපය තිබී ඇත

දැනට මෙම විහාර භුමිය තුල පුරාතන නටබුන් ලෙස දක්නට ඇත්තේ ඒ පුරාණ විහාර භූමියත් වාහල්කඩ පුරාණ පියගැටපෙළවල් දෙකක් ගල් මල් අසුනකුත් දළඳා වහන්සේ සඟවා තැබූ කුරහන් ගලත් ඉපැරණි බෝධියත් නා වෘක්ෂයත් පමණි පුරාණ දළඳා මාලිගයේ හා ප්‍රාකාරයේ පදනම් මළුව තුල දක්නට ඇත ධර්මපාල රජු කිතු සමය වැළඳ ගැනීම නිසා කෝට්ටේ රාජධානිය තුල බුදු දහමට උදා වුයේ අභාග්‍යසම්පන්න කාලයකි එතෙක් බුදු සසුනත් රාජ්‍යත් අතර තිබු සබදතාවට පෘතුගීසින් නිසා ලත් පහර එසේ මෙසේ නොවිය එවකට රාජ්‍ය උරුමයේ ලාංජනය වූ දළඳා වහන්සේගේ ආරක්ෂාවට ද එළඹියේ මහත් තර්ජනයකි එවකට දළඳා වහන්සේගේ දියවඩන නිලමේ කාර්ය පිලිබඳ තනතුර දැරුවේ දන්ත කුමාර පෙළපතින් පැවත ආ කීරවැල්ලේ හිරිපිටියේ දියවඩන නිලමේ තුමාය මුලාශ්‍ර වල සඳහන් වන මෙරට පළමු වැනි දියවඩන නිලමේ වරයා වන්නේ ද මෙතුමායි ඒ දළඳා පුවතේ ද මෙතුමා පිලිබඳ සඳහන් වනුයේ මේ ආකාරයෙනි

හිරිපිටියේ පව ර
දියවඩන මැති ගරු ත ර
දළඳා හිමි ගැඹ ර
නැමද බැස තේවාව සිදු ක ර

රටටත් බුදුසසුනටත් දළඳා වහන්සේ වෙතත් උදා වෙමින් පැවති මේ අභාග්‍යසම්පන්න දුර්දසා අවස්ථාව එළඹෙත්ම දිනක් රාත්‍රියේ සිහිනයෙන් පැමිණි එක් මහලු පුද්ගලයකු දියවඩන නිලමේ තුමාට කෝට්ටේ කලාලේ කිසිල්ලේ -දත මැදගන්න රාලේ යනුවෙන් පවසා ඇත

සීනය දැක එ ලෙ ද
නැගී ඔත් යහනින් න ද
විමසා නොයෙක් ලෙ ද
මෙසේ සිතී තම නැණින් එ ම ස ද

දත මැද ගන් මෙ ස ද
කිව්වේ සීනෙන් මට අ ද
සිරි දන්ත දා න ද
මැඳ රටට ගනු කිවයි මෙ ලෙ ද

එනම් මෙහි අදහස වන්නේ කෝට්ටේ රාජ්‍යට කල ආලයෙන් කිසි එල්ලයක් හෙවත් පලක් නැත දළඳා වහන්සේ මැද රටට ගන්න යන්නයි මෙය අවබෝධ කරගත් දියවඩන නිලමේ තුමා එදින රාත්‍රියේම තමා මීට පෙර මෙවැනි අවස්ථාවක ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා ඇත් දලින් සාදා තිබු කෘතීම දළඳාව දළඳා කරඩුවේ තැන්පත් කර නියම දළඳා වහන්සේ තම සිරියේ (කිණිස්ස) කොපුවේ සඟවා ගෙන දියවන්නා ඔයෙන් එතෙරව සීතාවක රාජධානියට පැමිණ එවකට සීතාවක රාජ්‍ය පාලකයා වූ මායාදුන්නේ රජුට දළඳා වහන්සේ බාරදුන්හ

මායාදුන්නේ සො ද
නිරිඳු දැක වැඳ එ ම ස ද
දළඳා හිමි පැහැ ද
වැඩමවා ආ පවත් කී ස ද

එ නිරිඳු සඳ එ ස ඳ
නොපමණ සෙයින් පෙම් බැ ඳ
සෙන් රැස් කර නොම ඳ
මහත් පුජා පවත්වා සො ඳ

දළඳා හිමි සතු ට
වැඩමවා ආ නිසි කො ට
එ දිවන මැතිඳු හ ට
මහත් තනතුරු දෙවා ගරු කො ට

එකල ලක්දිව සෙසු රාජ්‍යයන් අභිබවා මායාදුන්නේ රජු යටතේ ප්‍රභලත්වයට පත් වෙමින් ආ සීතාවක රාජධානියේ පිහිටි ප්‍රධානතම හා එකම සුරක්ෂිත ප්‍රදේශය බවට පත්ව තිබුනේද සපරගමුවයි දෙල්ගමුව විහාරයේ එවකට වැඩ සිටියේ ෂඩ් භාෂා පරමේෂ්වර මහින්දාලංකාර නම් හිමි නමකි මේ කරුණු නිසා දළඳා වහන්සේ සුරක්ෂිත කර ගැනීම සඳහා දෙල්ගමුව විහාරයට වැඩම කර ඇත

එ නිරිඳු සඳ පැහැ ද
විමසා නැණින් එ ම ස ද
දළඳා හිමි මෙ ස ද
වැඩ වසනු සොඳ කෙබඳු තැනක ද

සීතා පුරවර ට
නුදුරු දෙල්ගම් වෙහෙරට ට
වැඩමවා නිසි කො ට
හිඳිනු යෙහෙකැයි කල්පනා කො ට

ඒ අනුව රහසේ ම දළඳා වහන්සේ දෙල්ගමුව විහාරයට වැඩම වන ලදී මායාදුන්නේ රජුත් ,කීරවැල්ලේ හිරිපිටියේ දියවඩන නිලමේතුමාත් මහින්දාලංකාර මාහිමියනුත් මෙම කාර්යයේ සම්බන්ධවූ පිරිස වේ කීරවැල්ලේ නිලමේ තුමා දියවඩන නිලමේ ලෙස දළඳා වහන්සේ ගේ ආවතේවාවන් සිදු කල අතර මහින්දාලංකාර හිමියන් දළඳාවේ භාරකාරත්වයත් ආරක්ෂාවත් දැරුහ මෙම අවදිය වෙන විට දෙල්ගමුව විහාරය සියලු විහාරාංගයන්ගෙන් සම්පුර්න වූ රාජකීය විහාරය බවට පත් ව තිබුණි එකල දෙල්ගමුව විහාරය කවර ආකාරයකින් පැවතියේද යන්න අලගියවන්න මුකවෙටි තුමා අතින් රචිත සැවුල් සංදේශ ය වර්ණනාවට ලක් කරන්නේ මෙසේය

උඳුලිය සඳකිරණ මිහිපිට හුණු ලෙස ට
සුදුවැලිනතුළ වැලි මළුවෙහි සැදී සුම ට
රුදුනත දරුණ යුරු පවුරෙනි යුතු සුම ට
වදු ම මිතුරු දෙල්ගමු වෙහෙර ලැගු ම ට

මනරම් සුරඹ සමගින් සුරරද සුම න
ගඳ දුම් මල් පහන් පුදකර නිති වඳී න
නරදම් සැරි සිරිපද ලසිනි වොරැඳි න
විහගුම් සමන් ගිර බල පෙර දෙස පෙනෙ න

මේ විස්තරයේ එන කාව්‍යමය අලංකාරයන් නොසලකා හැරියද එදා දෙල්ගමුව විහාරයේ දළඳා වහන්සේ සඳහා වෙනම දළඳා මන්දිරයක් තිබු අතර විහාර මළුව ප්‍රාකාරයකින් වට කොට තිබුණු බව පෙනේ එසේම බෝධීන් වහන්සේ සහ ස්තුපය ඩ් විශේෂ අංග වශයෙන් පැවතුනි එපමණක් නොව එදා මෙම විහාරයේ ගෞරවනියත්වය සඳහා හේතු වුයේ ෂඩ් භාෂා පරමේෂ්වර මහින්දාලංකාර නම් හිමියන් වහන්සේය මායාදුන්නේ රජු විසින් තමා වෙත බාරකළ දළඳා වහන්සේ සීතාවක රාජ්‍ය වෙනුවෙන් සුරක්ෂිත කර ගැනීම ඩ් කල යුතු වුවක් මෙන්ම සියලු සතුරන්ගෙන් උන්වහන්සේ ආරක්ෂා කිරීමත් මෙම හිමියන්ගේ වගකීම විය ඒ සඳහා උන්වහන්සේ ගත් වැදගත් උපක්ක්‍රමය වුයේ කුරහන් ගලක් සාදවා එය බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් පිටුපස ආසනය මත තබා එහි කුහරය තුල දළඳා වහන්සේ සහිත කරඬුව තැන්පත් කිරීමයි කුරහන් ගල එකල ගෙවල් වල සහ විහාරස්ථානයන් වල සුලභව දැකිය හැකි උපකරණයක් වන අතර සතුරන් විසින් මෙවැනි තැනක දළඳා වහන්සේ සඟවා තබති යයි නොසිතනු ඇත දෙල්ගමුව රජමහ විහාරය අදත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ එම කුරහන් ගල තුල දළඳා වහන්සේ සඟවා තැබූ විහාරය ලෙසටයි මේ හැරෙන්නට තවත් සමහර අවස්ථාවලදී දළඳා වහන්සේ රැගෙන පලාබද්දල වැනි තවත් කඳුකරයට පැන යාමට උන්වහන්සේට සිදු විය

දෙල්ගමුවේ සිට පලාබද්දල කරා වනගත කෙටි මගක් අද ඩ් දක්නට ඇත සිදුවිය හැකි අනතුරු සලකා දෙල්ගමු විහාරදිපතින් වහන්සේ ඇත් දතින් කෘතීම ධාතුන් දෙකක් තනවා එකක් දලඳව වැඩ සිටි තැන තැන්පත් කර අනෙක විදිය බණ්ඩාරට දී නියම දළඳා වහන්සේ ඉනේ සඟවා ගෙන පලාබත්ගලට පැන ගොස් විසු බවත් ඒ අතර පෘතුගීසින් කෝට්ටේ ආක්‍රමණය කර එහි තිබු කෘතීම දළඳා වත් යාපනයේදී වීදිය බණ්ඩාර සතුව තිබු කෘතීම දලඳවත් අයිති කොට ගෙන ගෝවට ගෙන ගොස් කොටා පුළුස්සා විනාශ කල බවත් දෙල්ගමු විහාරාදිපතින් වහන්සේ සතුව තිබු දලඳාව ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහා කුරුගං ඉවුරෙන් ලැබුණු නිල් මැණිකකින් කොපුවක් තනා දළඳා වහන්සේ එම කොපුවේ බහාලු බවත් අනතුරුව රජ වූ 2 රාජසිංහ රජු එම කොපු දෙකම වසා ඇත් දත් කොපුවක බහාලු බවත් ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ

දෙල්ගමුව විහාරයේ මහින්දාලංකාර හිමියන් සතුව තිබු දළඳා වහන්සේ සීතාවක රාජසිංහ රජු විසින් එය සබරගමුව සමන් දේවාලයට වැඩම කරවා පෙරහැර වාර්ෂිකව පැවැත්වීමට නියම කොට දෙල්ගමුව කුට්ටාපිටිය පැල්මඩුල්ල ගනේගොඩ හඳගිරිය මස්ඉඹුල යන ගම් 5සහ නෙළුම්දෙනියෙන් නව අමුණකුත් දළඳා වහන්සේට පිදු බව සමන් වෙහෙර පැරණි ලේකම් මිටියේත සමන් සිරිතෙහිත් සඳහන් වේ මෙසේ රාජසිංහ රජතුමා දළඳා පෙරහැරවල් 11 ක පැවැත්වූ බව සඳහන් වේ මේ දළඳා පෙරහැර පැවැත්වීම පිලිබඳ ව ඓතිහාසික සිද්ධිය සිහිපත් කරමින් අද ද රත්නපුර මහ සමන් දේවාලයේ එදා සිට ම පවත්වා ගෙන එන පරිදි පළමුවෙන්ම පවත්වන්නේ ධාතු පෙරහැරයි 1 වන විමලධර්මසුරිය රජු කන්ද උඩරට සිහසුනට පත් වීමත් සමග වසර 43 ක් වැඩ සිටි දෙල්ගමුව විහාරයෙන් දළඳා වහන්සේ පෙරහැරකින් කන්ද උඩරටට වැඩම කරනු ලැබිය ඒ ගමනේදී එක් රාත්‍රියක් කෑගල්ල සමීපයේ චිත්තගුත්ත නම් ලෙනක වැඩ විසු බවත් එදා සිට එම ගල්ලෙන කරඬු ලෙන නම් වූ බවත් එම ප්‍රදේශයේ පැවත එන ජනකවියක සඳහන් වෙයි

සෝම දළඳා සමිඳු දෙල්ගමු
වෙහෙර සිට වැඩමවන එදිනෙ

යාම පෙර කාලයේ කරඬුව
වඩා තැබී මග අස ලෙනේ

නාම පරසිඳු චිත්ත ගුත්තය
ලෙනේ වැඩ සිටි දිනෙ පටනේ

සෑම දන තුඩ කරඬු ලෙන යන
අපර නමකදු පැවතුනේ

මහනුවරට වැඩමවා ගෙනවුත් රජමාලිගය අසල තැනවූ දෙමහල් දළඳා මාලිගයේ වැඩ අවසාන වන තෙක් දළඳා වහන්සේ අස්ගිරි ආදාහන මළුවේ තැන්පත් කරනු ලැබිය අද දවසේ පවා දළඳා පෙරහැර සමයේ මෙම ඓතිහාසික සිදුවීම සිහිපත් කිරීම සඳහා පුරාණ චාරිත්‍ර අනුගමනය කරමින් පෙරහැර කරඬුව අස්ගිරි ගෙඩිගේ විහාරයේ පුද පුජා සඳහා තැන්පත් කරනු ලැබේ පසුව පෘතුගීසින් සපරගමුව ආක්‍රමණය කොට දළඳා මැදුර ඇතුළු සියලු විහාරාංග කඩා බිඳ දමා ඒවා කොල්ල කෑ අතර එය තමන්ගේ බලකොටුවක් කර ගත්හ එයින් පසුව පෘතුගීසින් පැරදී සපරගමුව අතහැර ගිය පසුව දෙල්ගමු විහාරය වල් වැදිනි ඝන වනය විසින් එහි නටඹුන් වසා ගත පසු තවත් සියවස් එකහමාරක් පැවතුනි මහවනය අතරින් නැගී සිටි බෝධීන් වහන්සේත නා වෘක්ෂයත් දළඳා වහන්සේ වැඩසිටි ඓතිහාසික භුමිබාගය ඈතට පෙන්වන ලාංජනයක් විය පැරැණියෝ වන ලැහැබ අතරින් රිංගා විත් ඒවාට පුද පුජා පවත්වා බාරහාර ආදිය ඔප්පු කළහ ඔවුන් මෙම විහාරය හැඳින්වුයේ මළුව යන නමිනි කාලාන්තරයකට පසුව මෙම ප්‍රදේශයට පැමිණි කොළඹ සද්ධාතිස්ස නම් හිමිනමක් නැවත මෙම විහාරය ආරම්භ කරන ලදී එදා දළඳා වහන්සේට රැකවරණය සැලසු ඓතිහාසක කුරහන් ගල අද ද මෙහි දක්නට ලැබේ

මට බැන්නේය, ගැසුවේය . මා පැරදවිය මාගේ දේ පැහැර ගත්තේය කියා ක්‍රෝධය සිත නොබැඳීමෙන් වෛරය සන්සිඳේ.

පුරාණ ගණිත ක්‍රමය

බෝසතාණන් වහන්සේ විවරණ ලැබූ අවස්ථා

ඓතිහාසික දෙල්ගමුව රජමහා විහාරය

සිංහල ගන්න

ජනප්‍රිය ලිපි

වර්ග

ආව ගිය අය

සියලුම ලිපි

BGM

සාමාජිකයන්