සබරගමුවේ පත්තිනි දේවාල

නිසරු දෙය සරු වශයෙන් දකින, සරු දෙය නිසරු වශයෙන් දකින, වැරදි හැඟීම් ඇත්තෝ සාරාර්ථය වූ නිවන අවබෝධ නොකරති.

                      ඇල්ලගාව පත්තිනි දේවාලය
 
පෙරදී මහසුමනගේ දේව රාජ්‍යය ලෙසත් පොළොන්නරුව රාජ්‍ය සමයෙන් පසුව සපරගමුව නමිනුත් හැඳින්වෙන බස්නාහිර පළාතේ දේශ සීමාවන් වෙන් වන තැන රත්නපුර-පානදුර පාරේ වර්තමාන දුම්බර පාලමට ඉතාම නුදුරුව මහපාර අයිනේ පිහිටා තිබෙන මෙම දේවාලය ඇල්ලගාව පත්තිනි දේවාලය නමින් හැඳින්වේ මෙම දේවාලයේ ඉතිහාසය වසර 414 ක් පමණ ඈත සීතාවක යුගය දක්වා දිවෙයි .රා.ව. 1587 දී දෙවනගල රතනාලංකාර මහතෙර සාමි හා ගම්පොල රාජගුරු ධර්ම කීර්ති අනුතෙර සාමින් ඇතුළු මහා සංඝයා හා රදළවරුන් එක්ව කොනප්පු බණ්ඩාරට රාජ්‍යය ලබාදීමට රහස් කුමන්ත්‍රණයක් කරන වග ආරංචි වී කිපුණු සීතාවක රාජසිංහ රජ සහබාගිවූ සංඝයා වහන්සේ සිර භාරයට ගැනීමටත් සිවුරු හරවන්නටත් විහාර ගම් හේවාගම් කිරිමටත් පටන් ගත්හ එයින් බියට පත් සංඝයා භයින් පලාගියහ මෙම කුමන්ත්‍රණය සඳහා එක්වූ ප්‍රධාන පෙලේ සංඝයා වහන්සේලා 129 ක් දෙනම බැගින් එකට ඈදා සීතාවක ගඟේ කණමැදිරියන්වෙල ස්ථානයේ ගිල්වා මැරවූ බවත් එම භික්‍ෂුන් සතුව තිබු පන්සල් පොළොවට සමතලා කරවා ඒවායේ තිබු දහම් පොත්පත් ගිනිබත් කරවීය 

ලපටි වියේ සිටම පත්තිනි දේවතාවිය කෙරේ ඇල්මක් තිබු  රජු ඉන්පසුව පළමුවරට දෙහිගම්පල් කෝරලයේ මැදගොඩ පත්තිණි දේවාලයක් කරවීය මේ වන විට දිගම්පත කෝරලයේ විශාල ප්‍රදේශයක් අල්ලාගෙන සිටි පෘතුගීසින් හා යුද පිණිස රජතුමා ලැගුම් ගෙන සිටි කිරගම් කන්දේ ද 1589 පත්තිණි දේවාලයක් කරවූ රජු එයට රනින් කල පත්තිනි හළඹක් හා දේවාභරණ පුදා සිය යුධ සේනාංකයෙහි සිටි දේවස්තෝත්‍ර දත් මහනුවර අවධියේ ලොකු රාල නම් අයකුට ඇල්ලේ කපුරාලලාගේ යන පෙළපත් නාමය පට බැඳ ඔහු මෙම දේවාලයෙහි කපු තනතුරට පත් කළේය 

එහි නඩත්තුව සඳහා ගඟෙන් මෙගොඩින් කුරුවිට කෝරලේ යටිපව්ව කොට්ඨාශයට අයත් ගොඩමඩ ගහකොලවලින් යුත් අක්කර 400 ක් ද නින්දගම් කොට දුන්නේය රජුගේ නියමයෙන් මේ සියලුම කටයුතු කර ඇත්තේ රජුගේ කුළුපඟ මුදලිවරයකු වූ එවකට රත්නපුර ප්‍රදේශය පාලනය කල මාතොට මනම්පේරි මුදලි පරපුරේ අයකු වූ ලොකු බණ්ඩාර මනම්පේරි නැමැත්තා විසිනි .කළු ගඟෙන් මෙගොඩ ගොඩේ සිට මෙම දේවාලයට යන බැතිමතුන් එකල ගියේ කළු ගඟේ පැනිගල් ඇල්ල යන ස්ථානයෙන් ඔරුවල නැගී මහත් ආයාසයක් විඳගෙනය එකල මේ ප්‍රදේශයේ අදට වඩා ගංවතුරෙන් හා පිටාර ගැලීමෙන් ගඟ රළු වන නිසා කලක් ගතවූ පසු බැතිමතුන්ගේ පහසුව තකා එතෙක් දිගම්පත කෝරලයේ කිරගම් කන්දේ තිබු දේවාලය වෙනස් කර කුරුවිට කෝරලයට අයත් දැනට පාර අයිනේ තිබෙන දේවාලය ඉහත්තෙන් වර්තමාන දේවාලකන්ද නමින් හැඳින්වෙන කන්දට ගෙනවිත් ඇත කලක් යාමේ දී එය ද වෙනස් කොට වර්තමාන දේවාලය තනා ඇත

              උඳුගොඩ තියඹරාහේන පත්තිනි දේවාලය
 
කෑගල්ල -බුලත්කොහුපිටිය පාරේ මාබෝපිටිය හංදියෙන් හැරී ගන්තුන පාරේ කි මි 4 ක් පමණ ගියතැන තියඹරාහේන පත්තිනි දේවාලය හමුවේ මෙය ගුරුගොඩ ඔය අයිනේ පිහිටියහ දේවාල අංගනය පෙරහැර මඟ පොකුණු දේව මාලිගය හා දිග්ගේ ආදියෙන් ඉහත කී ස්ථානය සමන්විතය මෙතැන බෝ නා සපු බුළු සහ ඉඹුල් වෘක්ෂ ආදියෙන් පීරී ඇත සමන් විෂ්ණු කතරගම විභීෂණ දේවතා බණ්ඩාර සහ පත්තිනි යන ෂඩ් වර්ගීය දේවගණයා අතර එකම දේවතාවිය වන්නේ පත්තිනියයි 

 "අතලා වදාරාපු පයලා වදාලාපු දකුණු පස දේවාභරණ ගිනි හළඹ යහතින් වැඩ පවතින්නාවූ තියඹරාහේන දේව මූලස්ථානයට අයිති ආණ්ඩු ඇති ඔබ වහන්සේගේ නාමයට පුද පඬුරු පුද පුජා පවත්වා " 

ආදී වශයෙන් මෙම පුද බිමෙහි යාතිකාවෙන් එහි ඓතිහාසිකත්වය හා වැදගත්කම කියවේ පත්තිනිය කඩා වෙන් කල දක්ෂිණ හළඹ මේ ස්ථානයේ තැන්පත් කොට ඇතැයි අදහයි ගජබා කාලයේදීම දකුණු හළඹ තැම්පත් කර මෙම ස්ථානය ආරම්භ කර ඇත්තේ දැනට පවතින දේවාලයට මඳක් කිට්ටුවෙන් පිහිටි තෙලිජ්ජගොඩ පොකුනුගලේ ඇසුරෙනි මෙහි ඇති කුඩා පර්වතයේ නයි රුවක් හා කඩුවක රුපයක් කොටා ඇත එසේම දැනට ද පත්තිනියගේ ආරක්‍ෂක නයි පරපුර ඇතැයි සඳහන් තුඹස සහිත කදුරු වෘක්ෂය ඒ අසල දක්නට ඇත පෘතුගීසි කරදර සමයේ දී පත්තිනි හළඹ නවගමුව දේවාලයේ තිබී තියඹරාහේනට වැඩම කල බවට‍ ද මතයක් පවතී .

පත්තිණි දේවිය

බෙල් මහතාගේ ලේඛන අනුව දේව මාලිගාව ටැම්පිට සාදා ඇත්තේ අඩි 11 ක් හා අඟල් 3ක් දිග හා අඩි 10 අඟල් 7 ක් පළලටය දේවාලයේ උළුවස්ස පළාපෙති හා බොරදම්වලින් යුතු වටිනා එකකි මේ දේවාලයෙන් හමු වූ දේවාල උපත ග්‍රන්ථය ලංකාවේ දේවාල පිළිබඳව වැදගත් ඉතිහාසයක් ගෙනෙයි මෙය රාජසිංහ රජු සැදවූ බව එහි කියයී මෙහි විශාල කටු ඉඹුල් රුකක්‌ ඇත එහි පත්තිනි හළඹ අහසින් අවුත් රැඳී සිලි සිලි හඬින් හඬ දෙද්දී කපුවරුන්ගේ කන්නලව්වෙන් දේවාලයට වැඩ තැන්පත් වූ බව කියවේ .දැනුදු විශේෂයෙන් කිලිටු වූ ගැහැණු උදවිය දේවාලයට ආවොත් දේවාල භුමියේ සිටිනා නයි කලබල වනු බව කියවේ මේ ඉඹුල් රුකේ වට ප්‍රමාණය අඩි 40 ක් පමණ වේ එහි උස අඩි 300 ක් පමණ වන අතර අතු පැතිරී ගිය එය මහවෘක්ෂයකි එහි වයස හරි හැටි කිව නොහැකි මුත් අඩු වශයෙන් අවුරුදු 500 ක් තරම්වත් වන්නට ඇති බව පෙනේ මෙහි පැරණි නා රුක සැදී වැඩිමකින් තොරව පවතින බව ජන විශ්වාසයයි

               කබුළුමුල්ල පත්තිනි දේවාලය

කොළඹ යටියන්තොට මාර්ගයේ කරවනැල්ල තුන්මංසල අසල කබුළුමුල්ලේ දේවාලය පිහිටා ඇත කඳුගැටයක පිහිටුවා ඇති දෙවොල වටා ඊටම ඔබින නිසංසල පරිසරයක අක්කර දෙකහමාරක් පමණ සේ විහිද යන දේවාල භුමිය තුරුලතාදියෙන් සැරසුණු සිත්කළු දර්ශනයෙන් යුතුය.සීතාවක රාජසිංහ රජු විසින් තනවන ලදැයි විශ්වාස කරන මෙම දේවාලය කරවීමේදී මඟුල් කැප සිටවූ මුල්ල කප-ලු-මුල්ල වී පසුව කබුළුමුල්ල  වීමෙන් දෙවොල පිහිටි ගමට එනම ලැබුනේ යැයි මුඛ පරම්පරාගත කතාවල කියවේ අතීතයේදී දේවාලකන්ද ප්‍රදේශයේ මංගෙදර මුල්ලේ පිහිටි  දේවාලය රාජසිංහ රජු විසින් කබුළුමුල්ලේ ඉදි කරන ලද බවත් එසේ කරන ලද්දේ දේවාලයට සම්බන්ධවී සිටි වනිගකුල අබේසිංහ මුදියන්සේට රජුගෙන් සිදුවූ අසාධාරණයක් නිවැරදි කරන්නට බවත් දේවාලය හා සම්බන්ධ වූ ප්‍රකටම ජනශ්‍රැතියකී දේවාලය බාරව සිටින අභය රණසිංහ මුදියන්සේලාගේ ටිකිරි බණ්ඩාර රාජසිංහ කපු රාළහාමි කියන ආකාරයට ඒ කතාව මෙසේය 

වනිග කුල අබේසිංහ හෙවත් රණසිංහ මුදියන්සේ රාජසිංහ රජු යටතේ සේවය කල සෙනෙවියෙකි හෙතෙම බලංගොඩට නුදුරු කළුතොට ප්‍රදේශයේ බලකොටුවක් භාරව සිටියේය බලකොටුව කටයුතු තුලින් රණසිංහ මුදියන්සේ ලබන ගෞරවය නොඉවසූ ඔහුගේ පස මිතුරන්ගේ සංවිධානාත්මක කේලාම් බස් නිසා රණසිංහ මුදියන්සේ රාජද්‍රෝහියෙකු බවට‍ පත්ව රාජ උදහසින් සිර භාරයට පත් විය සිරගත කරන ලද රණසිංහ මුදියන්සේගේ සොහොයුරෙක් මංගෙදරමුල්ලේ පත්තිනි දේවාලය භාරව සිටියේය නිර්දෝෂී සිය සොහොයුරාට අත් වූ විපත ඇසු දේවාල භාරකරුවා ඔහු රැකදෙන ලෙස අයදිමින් දෙවියන්ට කන්නලව් කළේය ඔහුගේ කන්නලව්ව සඵලදායි විය රජුට සිහිනෙන් පෙනුණු දෙවියෝ රජු බියපත් කළේය එමතු ද නොව රජු නිදා සිටි ඇඳ කඩා ගෙන බිමට වැටෙන්නට සැලැස්වුහ සිහිනෙන් පැමිණි දේවතාවා කලේ එකම නියෝගයකි ඒ රණසිංහ මුදියන්සේ නිදහස් කලයුතු බවයි .රාජසිංහ රජු උදැසනම ඇමතිවරුන් කැඳවා සිද්ධිය පිළිබඳව සාකච්ඡා කළහ ඉක්බිති ඇමතිවරු සිර මැඳිරි පිරික්සුහ රණසිංහ මුදියන්සේ නිරුප්‍රද්‍රිතව සිටියේය එහෙත් ඔහුගේ දෑතට ලු විලංගු උඳු මුං   සේ කැබලි වී තිබිණි රජු අභියසට  කැඳවන ලද රණසිංහ මුදියන්සේගේන් ඔහු සතු හාස්කම්  යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර පිළිබඳව දන්නේ දැයි විමසන ලදී තමා සතු හාස්කමක් නොමැති බව කි සෙනෙවියා මංගෙදර මුල්ලේ දේවාලයේ සිටින තම සහෝදරයා ගැන ද කිවේය.එවිට ඔහුගේ සොහොයුරා ගෙන්වා සියලු විස්තර දැනගත් සීතාවක රාජසිංහ රජු අස්ථාන සැකයක් මත සිරකළ රණසිංහ මුදියන්සේ නිදහස් කර මංගෙදර මුල්ලේ තිබුණු දේවාලය කබුළුමුල්ලේ ඉදිකර එහි භාරකාරත්වය රණසිංහ මුදියන්සේට පැවරිය මංගෙදර මුල්ලේ සිටි කපු මහතාට මැදගොඩ පත්තිනි දේවාලය භාර කළේය 

මෙම ජනකතාවට අනුව මැදගොඩ හා කබුළුමුල්ල දේවාලවල කපු මහතුන් පැවත එන්නේ සහෝදරයන් දෙදෙනකුගෙනි අභය දානය ලත් බැවින් කබුළුමුල්ලේ කපු මහතා අභය රණසිංහමුදියන්සේ විය මැදගොඩ කපු මහතා රණසිංහ මුදියන්සේ විය සිහිනෙන් බයවූ තෙද බලැති රජකු බිම දැමු නිසා ඇඳ වියල අභය රණසිංහ මුදියන්සේටම රජුගෙන් තිළිණයක ලෙස ලැබුණි පරම්පරා ගණනක පුරා සුරක්‍ෂිතව පැවති මෙම ඇඳ වියල අද ටිකිරි බණ්ඩාර රණසිංහ මහතා භාරයේ පවතී වර්තමාන කපු මහතා වන අභය රණසිංහ මුදියන්සේලාගේ ටිකිරි බණ්ඩාර දේවාලයේ 51 වන කපු මහතා වේ දේවාලයේ මුරුතැන් තබන්නේ කපු මහතුන්ගේ සංක්‍යාව අනුවය වසර 400 ක පමණ කල සිට කපු මහත්වරුන්ගේ සංක්‍යව 51 ක වුයේ ඇතැම් කාලවල සහෝදරයන් කිහිප දෙනෙකුම කපු මහත්වරුන් සේ කටයුතු කල නිසා බව වර්තමාන කපු මහතාගේ මතයයි කබුළුමුල්ල පත්තිනි දේවාලයකි එහෙත් එහි වැඳුම් පිදුම් ලබන්නේපත්තිනිය පමණක් ම නොවේ සිද්ධ ගනේගොඩ දෙවියෝ ද දෙවොලේ පිදුම් ලබති දේවාලයේ යාතිකාව ඇරඹෙන්නේද ගනේගොඩ දෙවියන්ගෙන් අවසර ගැනීමෙනි පත්තිනි දේවිය ඇමතෙන්නේ ද ඉන් පසුවය එමතු ද නොව දේවාලයේ උත්සව වලදී මුලින්ම පහන් දල්වන්නේ ද ගනේගොඩ දෙවියන් වෙනුවෙනි ගනේගොඩ නමින් දේවත්වයට පත්ව ඇත්තේ සීතාවක රාජසිංහ රජු වේ දෙවොල වෙනුවෙන් ගම්බිම් දුන්නේ ද දේවාලය තනා දුන්නේ ද රාජසිංහ රජු බැවින් ඔහුගේ අභාවයෙන් පසුව දේවත්වයට පත් රජුට මුල් තැන ලැබෙනවා විය හැක සීතාවක රාජසිංහ රජු හා මහ සංඝයා අතර අමනාපකම් වී යයි කියනු ලැබෙයි එබැවින් ගනේගොඩ දෙවියන්ගේ අණසක පවත්නා කබුළුමුල්ල ගමේ ගිහි පිරිත් විනා සඟ පිරිත් සජ්ඣායනා කිරීම අකැප යයි ජන විශ්වාසය වී තිබේ

                   දෙවොල් මැඳුර පෙරහැර චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර
 
දේවාලයේ පැරණි මැඳුර රාජසිංහ රජු විසින් කරවන ලද කොටසකි දේවාලය මුලින් ගල්ටැම් මත තනා තිබු බව ද පසු කලෙක ප්‍රතිසංස්කරණ වල දී ගල් ටැම් වසා බදාමයෙන් බැඳ ඇති බව ද කපු මහතා පවසයි මෙම ප්‍රතිසංස්කරණය සිදු කර ඇත්තේ රජු විසින් කරවන ලද පැරණි මැඳුර හා ගල් උළුවස්ස ආරක්ෂා වන සේය කබුළුමුල්ල ගම එම දේවාලයේ නින්දගමකි මේකියන නින්දගම ප්‍රවේණි සේවා වසම් 10 ට බෙදා ඇත ඒ මෙසේය

1කපු රාලලාගේ පංගුව
2ගම් වසම් පංගුව
3විතාරං පංගුව 
4දැල්ලගේ පංගුව
5මාහල්ලගේ පංගුව
6තලංගමගේ පංගුව
7දංගම්පලගේ පංගුව
8හාල් මාළු පංගුව
9පුරප්පාඩු පංගුව
10රදාගේ පංගුව                                   
කබුලුමුල්ලේ දේවාලයේ ඇසල පෙරහැර ද මැදගොඩ පත්තිනි දේවාලයේ නිකිණි පෙරහැර ද පැවැත්වීම පුරාණ සම්ප්‍රදාය වේ එසේ වූ විට කබුළුමුල්ලේ භාරකරුවන්ට මැදගොඩ පෙරහැරට ද මැදගොඩ භාරකරුවන්ට කබුළුමුල්ලේ පෙරහැරට ද උදව් උපකාර කිරීම පහසු වේ කබුළුමුල්ල දේවාලයේ ඇසල පෙරහැර දින 7ක් පුරා පැවැත්වේ මුල් දිනයේ පැවැත්වෙන්නේ කුඹල් පෙරහැරයි ඉනික්බිති ව රන්දෝලි පෙරහැර පැවැත්වෙන අතර අවසාන දිනයේ පැවැත්වෙන වීදි පෙරහැර අංග සම්පුර්න වූ උත්කර්ෂවත් පෙරහැරකි අවසාන දින දිය කැපීමෙන් පෙරහැර අවසාන වේ දෙවොල් බිමට පහලින් ගඟ බඩ තෙළඹු ගසක් පිහිටියේය ඉන් පැලවු කිසිඳු පැලයක් දක්නට නොලැබෙන බව කපු මහතා පවසයි ලක්දිව ගම්මඩු චාරිත්‍ර ආරම්භ වන්නේ දඹදිව විසු සේරිමානන් රජුට වැළඳුනු හිසේ කැක්කුම සුව කරන්නට කරවූ ගී මඩුවෙන් බව "මඩු පුරේ කීමේ" දැක්වේ එහි දැක්වෙන ආකාරයට මඩුව සඳහා කප සිටුවන්නේ රුවන්වැල්ල ඉසානයෙනි

රුවන් එදා වර්ෂාවක් සද් දවසක්  වසිමින්නේ
රුවන් නියම කරන සෙවිලි නංවන පුරයට වන්නේ 
රුවන් සළඹයට ගනිමින් රුවන්වැල්ල නම දුන්නේ
රුවන්වැල්ල ඉසානයට ගනිමින් බිම බලන්නේ
                                                                         (මඩු පුරේ කීම)

ගඟ බඩ තෙළඹු ගස ඇති තැන ගී මඩුව කර වූ බව දේවාල භාරකරුවෝ පවසති එදවස සේරිමානන් රජ කප් සිටවූ ස්ථානය සිහිවීම පිණිස මේ තෙලඹුව රෝපණය කළේලු පසු කලෙක රාජසිංහ රජු දෙවොල ඉදිකරන්නට ද මෙම පුජනීය භුමි භාගයම තෝරා ගත්තේ ලු පත්තිනි මෑණියන්ටත් ගනේගොඩ දෙව් සමිඳුන්ටත් කැප වූ කබුළුමුල්ලේ පුද බිම සම්ප්‍රදායික ඇදහිලි විශ්වාස චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර පිළිබඳව උනන්දුවන්නන්ගේ අවධානයට යොමු විය යුතු නිසංසල පුජනීය භුමි භාගයකි

                           ගල්ලෑල්ල පත්තිනි දේවාලය
හිගුලේ සිට අළුත්නුවර  දේවාලය බලා යන විට ගල්ලෑල්ලේ තුන් බෝධි ස්ථානයේ සිට යාර සියයකට පමණ ඈතින් ගල්ලෑල්ලේ පත්තිනි දේවාලය පිහිටා ඇත මේ දේවාලය ඉදිකර ඇත්තේ උස්බිමක් මුදුනේ පිහිටි විශාල ගල්පුවරුවක් මතය මායාදුන්නේ රජුගේ පුත් ටිකිරි බණ්ඩාර රාජසිංහ කුමරුන් සහ මායාදුන්නේ රජුගේ බෑණා වූ විදිය බණ්ඩාර අතර යුද්ධයක් විය එකොලොස් වියැති ටිකිරි බණ්ඩාර කුමරුන් සෙංකඩගල දෙසින් පැමිණි සේනාව මෙහෙයවුයේ එම ගල්තලාව සිට බව විශ්වාසය වේ එසේම පත්තිනි දේවියගේ ගිනි හළඹ මෙහි තැන්පත් කර ඇතැයිද ජනප්‍රවාදවල එයි

                            බටවල පත්තිනි දේවාලය

කුකුළු කෝරලයේ අයගමට නුදුරු බටවල ගමේ පිහිට තිබෙන කුඩා පත්තිනි දේවාලය ගම්පොල රාජ්‍ය සමයේ දී ඇති වූ එකක් ලෙස සැලකිය හැකියයි රාජකීය පණ්ඩිත කිරිඇල්ලේ ඥාණවිමල නාහිමියන්ගේ සපරගමු දර්ශන ඓතිහාසික ග්‍රන්ථයේ සඳහන් වේ එහෙත් මෙම ලේඛකයා විසින් සොයාගෙන ඇති පැරණි තොරතුරු අනුව මෙම දේවාලය ඉදිව ඇත්තේ සීතාවක රාජසිංහ රජුගේ නියමයෙන් 1590 දී ය ඇල්ලගාව පත්තිනි දේවාලය මෙන් මෙය ද සාදවා ඇත්තේ මනම්පේරි මුදලිතුමාය පොළොන්නරු යුගයේ සිට මහනුවර යුගයේ අවසානය දක්වා දිගම්පත(කුකුළු)කෝරලයෙන් රජුට අයවිය යුතු බදු මුදල් එකතු කරන්නාගේ කාර්යාලය තිබී ඇත්තේ අයගමය මේ ගමට එම නම පටබැඳි ඇත්තේ එම නිසාය 

සීතාවක රාජ්‍ය කාලයේදී මේ ප්‍රදේශය අයබදු ගැනීම සඳහා සීතාවකට නුදුරු උඩුවිල නමැති ගමේ මනම්පේරි මුදලි පරපුරට අයත් කෙනෙකු ජිවත්ව සිට ඇත ඔහු මනම්පේරි මුදලිතුමාගේ කිට්ටුවන්ත ඥාතිවරයෙකි ඔහු මනම්පේරි මුදලිගෙන් කල ඉල්ලීමක් අනුව රාජසිංහ රජුගේ අනුග්‍රහයෙන් මෙම දේවාලය ඉදි කර ඇත මනම්පේරි මුදලිගේ ඉල්ලීම පරිදි රජු විසින් එකල දේවස්තෝත්‍රාදිය දත් මේ ගමේ අයකු වූ හේතුහාමි නැමැත්තෙකුට බටවල කපුරාලලාගේ යන පෙළපත් නාමය පටබැඳ ඔහුගේ පරම්පරාවට කපු තනතුර පවරා ඇති අතර දේවාලයට අවශ්‍ය පත්තිනි හලඹත් ආභරණ කීපයක් හා මෙහි නඩත්තුව සඳහා කපුගේ මළ පාළුව නමැති හැටපස් අමුනක නින්දගමක් දී ඇත මනම්පේරි මුදලිතුමා විසින් මෙහි බස්නායක නිලමේ කෙනෙකු වශයෙන් පරගල විජේසුන්දර පරපුරේ අයකු පත්කර ඇත අදත් මෙහි එම තනතුරේ අයිතිය ඒ පරපුර සතුව තිබේ පත්තිනි දේවමෑනියන් වෙනුවෙන් කැප කරන ලද දේවාලය ශතවර්ෂක පමණ කාලයක් දියුණුවට පත්ව තිබී කපුරාලලා හා බස්නායක නිලමෙලා අතර ඇතිවූ ආරවුලක් නිසා කලක් ඇවෑමෙන් අරාජිකත්වයට පත්ව ඇත ඒ හේතුවෙන් රාජසිංහ රජු දී තිබු සන්නස් තුඩපත් හා වෙනත් වැදගත් පුස්කොල ලිපි කීපයක් ද විනාශ වී ඇත ඒ නිසා කලකදී නින්දගම අහෝසි වී ඇත

                           මැදගොඩ පත්තිනි දේවාලය

මෙම දෙවොල සීතාවක රාජසිංහ රජුගේ කලට පෙර සිටම පැවතගෙන එන දෙවොලක් වේ කෙසේ වෙතත් මෙය නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහා රාජසිංහ රජුගේ අනුග්‍රහය ලැබී ඇත ටිකිරි බණ්ඩාර රාජසිංහ රජු දිනක් සිය පිරිවර සමග පෙතංගොඩ කරා කැලණිය ගඟ දිගේ ඉහළට දේව අඟුලෙන් යමින් සිටියේය මැදගොඩ පැරණි දෙවොල් බිම අසලදී අඟුල ඉබේම නැවතී ඇත අඟුල පදවමින් සිටි මාල මීගොල්ල නැමැත්තා දියට බැස බැලු මුත් කිසිඳු හේතුවක් නොදිටීය මෙය දේව හාස්කමක් ලෙස සැලකු රජු තව දුරටත් විමසා බැලු විට පත්තිනි දේවාලය දැක ඇත රජු එම ස්ථානයට ගොස් පහනක් දල්වා දෙවොල යලි ගොඩනැගීමට තීරණය කල පසු අඟුල ඉබේම ගඟ ඉහළට ගමන් කර මාදෙයියාගල නම් ගල මත නැවතුණි එයින් සතුටට පත් රජු පසුව මැදගොඩ පත්තිනි දේවාලය සකස් කල බව පැවසේ මෙය යලි ගොඩ නගා ඇත්තේ 1582 දී පමණ ය මෙය මුලදී ගොඩ නගා තිබී ඇත්තේ ටැම්පිට දේවාලයක් ලෙසිනි ගල් ටැම් මත නා වැනි ලී බාල්ක දමා ඒ උඩ ලෑලි අතුරා දේවාලය ගොඩනගා තිබී ඇත ඒවායින් ගල් ටැම් දෙකතුනක් පමණක් ඉතිරිව තිබී වෙනත් ඒවා තනා ඒ මත නව දේවාලයක් ඉදිකර තිබේ නවගමුව පත්තිනි දේවාලයේ සිට රුවන් සළඹ සත් නමක් මැදගොඩ ඇල්ලට කිඹුල් වාහනය පිට වැඩම කරවා කෙළි පුද ගන්නට වරම් දුන් අවස්ථාවක් පිළිබඳව පත්තිනි දේව කන්නලව්වක සඳහන්වේ පත්තිනි දේවාලයේ තිබුණු දේව සළඹ සත්නමක් මේ වෙත වැඩම වූ බවක් ද ඇතැම් ජනශ්‍රැති අනුව පැහැදිලිවේ

                        හොලොම්බුව පත්තිනි දේවාලය

මෙම පත්තිනි දේවාලයේ දැනට පවතින දේවාල ගොඩනැගිල්ල 1885 ඉදි කරන ලද්දකි ඊට පෙර පැවති දේව මන්දිරය ගංවතුර හේතුවෙන් විනාශවූ පසුව මෙය ඉදිකර ඇත එම මුල් දේව මන්දිරය ගජබා රජුගෙන් පසු ඉදිවූ බවට‍ ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ සෑම වසරකම මාර්තු මාසයේ දී අළුත් සහල් මංගල්ලයද(නානුමුර)පැවැත්වේ දේවාලයට පිවිසෙන පියගැටපෙළ මුදුනෙහි කළුගලෙන් නිම කරන ලද සතරැස් ගල් පුවරුවක් ඇත එය සඳගල යනුවෙන් හැඳින්වේ 

මෙම දෙවොලේ බල ප්‍රදේශ වශයෙන් ගම් 24 ක් ඇත එම බලප්‍රදේශයට අයත් සෑම කුඹුරකින්ම දෙවියන් වෙනුවෙන් විලාසක්‌ (අක්යාල) වෙන් කරනු ලබයි ඒ වෙනුවෙන් කපු මහත්වරුන් පුවක් මල් කිනිත්තක් හා අතු කැබැල්ලක් ගෙන දෙවියන්ට කන්නලව් කොට කුඹුරේ එල්ලති එවිට මැස්සන් පණුවන් ආදී කෘමි සතුන්ගෙන් කුඹුර ආරක්ෂා වී අස්වනු වැඩි වන බව විශ්වාස කරති මෙම දේවාලයට සළඹ ලැබීම පිළිබඳව ජනප්‍රවාදයක් ඇත දේවාලයේ සිට සැතපුම් 1 1/2 පමණ දුරින් පිහිටි අද කපුගෙ ඕවිට නමින් හඳුන්වන ස්ථානයක් ඇත  සෘධි සලඹක් එහි වරා ගහක රැඳී වරින් වර හඬ නැගෙනු ඇසෙන්නට විය මෙම පුවත දැනගත් අවට ප්‍රදේශ වල සෑම කපුමහතෙකුම කපුගෙ ඕවිටට පැමිණ මල් පැලවල් සාදාගෙන යාඥා කල අතර එම සළඹ හොලොම්බුව දේවාලයේ කපුමහතාගේ මල් පැලට සෘධියෙන් වැඩ ඇත අනතුරුව එය හොලොම්බුව දේවාලයට පෙරහැරින් වැඩම කරවූ බව පැවසේ තවද එම සළඹ රැකීම සඳහා නිරතුරුවම සුදු නයි පැටවකු එම අසල රැඳී සිටි බවත් ගමේ කිලිගෙයක් ඇතිවූ වහාම දේවාලය තුලින් වරින් වර සළඹ බල නැඟෙන හඬ දින 7 ගතවන තුරු ඇහුනු බව ද ප්‍රචලිත කරුණකි එ දක්වා නොකඩවා සෑම වසරකම පවත්වාගෙන ආ ඇසල පෙරහැර 1943 දී නතර වීමත් සමග එම සළඹ දේවාලයෙන් අතුරුදන් වී ඇත එවකට සිටි කපු මහත්වරුන් නියමිත පුද පුජා නොපැවැත්වූ හෙයින් මෙම සළඹ අතුරුදන් වූ බව ගැමියන්ගේ විශ්වාසය වේ 

සාරය සාර වශයෙන්ද, අසාරය අසාර වශයෙන් ද දකින නිවැරදි අදහස් ඇත්තෝ සාරාර්ථය වූ නිර්වාණය අවබෝධ කරති.